بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم
حضورمبارک حضرت آيةاللَّه العظمى آقاى ميلانى – مدّ ظلّه العالى –
عرض مى نمايم، اين جانب با شخصى در اداره اى كارمند مى باشيم، ضمناً روزانه مدّتى راجع به دين اسلام بحث مى نمايد از كتاب اصول كافى و مى گويد: «دين فقط از تفسير قرآن است و رساله هاى عمليّه مراجع تقليد به درد نمى خورد.» و نيز مى گويد: «هر كس بايد خودش تكليف دين خود را بداند و از فكر خود استفاده و قرآن را تفسير نمايد.» خواهشمند است مرقوم فرماييد اين راهى را كه [او] مى رود، [آيا] اشتباه است يا خير؟
باسمه تعالى
اوّلاً، عِلمِ دين، بسيار دقيق تر و پرمعناتر از علم شيمى و مانند آن است و بدون درس خواندن و از استاد كامل ياد گرفتن، امكان ندارد انسان آن را ياد بگيرد.
ثانياً، قرآن مجيد، در عين اينكه آسان به نظر مى رسد، عقولِ بشرِ عادى از اينكه به مطالب شامخه آن احاطه پيدا كند ناتوانند و لذا مقدارى از بعضى آيات نسبت به ادراك بشر عادى، متشابهات است.
از ائمّه معصومين عليهم السلام احاديثى وارد شده كه نهى فرموده اند از تفسير قرآن به فكر و نظرِ خودِ مردم، فقط در مواردى كه مربوط به احكام است و معناى ظاهر مسلّم دارد و تخصيص و تقييدى در روايات از اهل بيت كه مفسّر قرآن اند، وارد نشده است، مى تواند كسى كه درس خوانده [است] و كاملاً زبان عربى را مى داند و فحص كامل از احاديث نموده و برخلاف ظاهر، تفسيرى نديده [است]، به آن حكم اخذ كند.
ثالثاً، اصول كافى مربوط به عقايد مى باشد و بسيارى از آن، خبرِ واحد است و در معارفِ دين، خبرِ واحد، يقين آور نيست و نتوان به غير يقين در اصول دين اعتماد نمود.
و امّا فروع كافى كه مربوط به احكام عملى است و خبر واحد در مرحله ظاهر حجّت است، اگر چه ظنّى است؛ ولى عمل كردن به آن حاجت دارد به اين كه شخص، درس فقه و اصول [را] كه مبادى استنباط احكام از روايات است، خوانده باشد.
به علاوه، اينكه در تعارض اخبار كه در روايات مختلف نقل كرده اند، بايد شخص خبير و بصير باشد به اين كه چگونه رفتار كند [و] خبر صحيح را به دست آورد.
بالجمله، فكرِ خودِ انسان در اصول دين و فروع، بدون اين كه به مدرك موثّق تامّ و تمامى اعتماد كند، بسيار خطر دارد و در آيات و احاديث از آن [نهى] شده است. واللَّه العالم.
کتاب ديدگاههای علمي آيت اللَّه العظمی سيد محمد هادی ميلانی قدس سره- ص 105
