أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يا بَنِي آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّيْطانَ …(یس/60)
ای فرزندان آدم آیا به شما سفارش نکردم که شیطان را نپرستید؟!
اسناد عبادت به شیطان روی مناسبتی می‌باشد عبادت شیطان به معنای اطاعت او می‌باشد.
توضیح آن که: عبادت دارای دو فرد می‌باشد یک فرد حقیقی و دیگر فرد تنزیلی، که این قسم اخیر اگر چه عبادت حقیقی نیست لکن چون آثار عبادت حقیقی بر او بار می‌شود لذا فرد تنزیلی عبادت گفته می‌شود.
عبادت حقیقی به معنای پرستش می‌باشد و اطاعت مخلوق به منزله پرستش می‌باشد.
بالاخره اطاعت مخلوق به منزل عبادت اوست چه مخلوق صالح باشد و چه غیر صالح اگر این مخلوق از طرف خدا امر شده که اطاعت شود اطاعت او اطاعت خداست و الا اطاعت شیطان است.
باب تنزیل در روایات و آیات زیاد است در باب فقه فرد تنزیلی زیاد به چشم می‌خورد.
تنزیل یعنی چیزی را به منزله چیزی قرار می‌دهند به اعتبار آثارش، مثلا در “زید اسد” زید، فرد تنزیلی اسد است، اصطلاحا به منزله اسد است.
“کلما شغلک عن ربک فهو صنمک” این هم تنزیل است؛ یعنی هر چیزی که تو را از خدا اعراض بدهد -که قهرا به خودش متوجه بسازد و مشغول کند- پس آن بت توست.
یعنی در آثار این دنیایی که مرا به خودش مشغول کرده است و از یاد خدا غافل کرده است مانند آثار بت پرستی می‌باشد!
«روزنه‌ای به عبودیت فقیهانه» خاطراتی از مرحوم حاج شیخ ذبیح الله قوچانی
