صفات خداوند به دو قسم تقسیم می شود: صفات ذاتی و صفات افعالی.
منظور از قسم اول صفاتی است که از ذات مقدس جدا نمی شود (عین ذات) و به عبارتی سلب آنها از ذات مقدس ممکن نیست مثل علم و حیات و قدرت و… فقط تغایر مفهومی با ذات دارند
و مقصود از قسم دوم صفاتی هستند که از ذات جدا می شوند و به عبارتی منسوب به مشیت و اراده الهی می باشند که صحیح است توصیف ذات مقدس به آن صفات نسبت به بعضی دون بعضی مثل خالقیت رازقیت غافریت و…
نکته قابل توجه این که هر یک از صفات فعلیه دو اعتبار دارد به اعتباری راجع به قدرت حق تعالی است، مثلا وقتی می گوییم خدا خالق است یعنی قادر است که خلق نماید، به این اعتبار صفات افعال نیز مانند صفات ذات راجع به ذات مقدس است و عین ذات است.
و به اعتبار دیگر وقتی این صفات را به خودی خود ملاحظه می کنیم قابل سلب است، مثل این که می گوییم خداوند فلان چیز را خلق نفرمود و به فلانی رزق کذایی نداد و فلانی را نبخشید و یا فلان حاجت را روا نکرد.
و البته این مفاهیم حادث و مغایر با ذات است و معنای آنها نسبت بین خالق و مخلوق است.
صفات الهی به اعتبار دیگر به لفظیه تدوینیه و خلقیه تکوینه تقسیم می شود
مقصود از قسم اول اسماء ملفوظه می باشد مثل حی و قیوم و رحمان و رحیم و… و منظور از قسم دوم جمیع مخلوقات الهی می باشد که به وجود خود دلالت بر ذات قدوس حق دارند.
و فی کل شیء له آیة تدل علی انه واحد
نکته قابل توجه آن که این صفات به دو قسم عظمی و غیر عظمی تقسیم می شود.
که منظور از اسماء و صفات عظمی به حسب روایات متعدد ذوات مقدسه معصومین علیهم السلام می باشند!
که فرمودند: “نحن اسماء الحسنی و الصفات العلیا”
جواهر العددیه ج 2 ص 284 با تلخیص و تغییر
