معناى ولايت تكوينى اجمالا اين است كه خداوند تبارك و تعالى به كسى قدرتى، قوه‌اى عنايت مى‌كند و موجودات را مسخّر قدرت او مى‌كند؛
يعنى اگر چنانچه خواست تصرف در موجودى بكند به اذن خدا، به اجازه خدا، روى مصلحت، –و ما تشاؤون الا ان يشاء الله- آن چيزى كه مسخّر دست او است، بايد تكوينا اطاعت كند؛ يعنى حقّ تخلّف ندارد.
اين معناى ولايت تكوينى است، كه اگر اراده كرد چيزى را خواست انجام بدهد. آن طرف مقابل، كه اين فاعل است و آن قابل، آن قبولش قهرى است، حق تخلف ندارد، تكوينا مسخّر است، اين معناى ولايت تكوينى است.
ولايت تكوينى براى همه ما به قدر خودمان هست ديگر، زمين را هر كار بكنى، خانه درست كنى، گل درست كنى، چكار كنى، ارّه بردارى مثلا درخت را ببرى، آنها تخلّف نمى‌كنند، به آن مقدارى كه به ما داده، ببينيد به آن بچه شيرخواره، آن قدرت را خدا نداده، او ولايت تكوينى ندارد، نمى‌تواند كارى بكند، اما كسى كه بزرگ شد …
…ولايت تكوينى خيلى امر سهلى است، معنايش هم خيلى آسان است و در خارج هم مشاهده مى‌كنيم. خداوند به خيلى از موجودات مثل انسان و حيوانات ولايت تكوينى مرحمت كرده است.
لكن اين مقام ولايت درجات دارد، اين ولايت تكوينى درجات دارد تا به جايى مى‌رسد كه به كسى خداوند ولايت، قدرت مطلقه عطا مى‌كند و به هيج جا هم برخورد ندارد.
و شاهد هم از آيات و روايات زياد است، من جمله این آيه شريفه كه مى‌خوانيم: «علّمنا منطق الطير»
از اين معلوم مى‌شود كه اين بشر عادى نيست؛ به جهت اين كه بشر عادى منطق طير را نمى‌فهمد، نمى‌تواند با حيوانات حرف بزند و حرف آنها را بفهمد، از اين معلوم مى‌شود كه اين آدم بالاخره از بشر عادى، از متعارف خارج است، فوق متعارف است.
براى اين كه با حيوان حرف مى‌زند و آن حيوانات هم مسخّر دست او هستند،
اگر دستور بدهد برو! بايد برود، بيا! بايد بيايد. عفاريت، جن، اينها همه مسخّر دست حضرت بودند، اينها را وادار مى‌كرد به كار.
او ولايت تكوينى دارد، و لازم نيست به زبان هم بگويد.
در ولايت تكوينى گاهى به زبان مى‌گويد، آيه‌ى ديگر دارد: «و لسليمان الريح عاصفة تجري بامره»، اين، «تجرى» به امر سليمان، اين باد به امر سليمان جريان بايد پيدا كند، تخت به اين عظمت را كجا ببرد و كجا بياورد. خوب اين تسخير است و مسخَّر است، خدا اين را مسخّر كرده؛ يعنى منقاد كرده براى امر حضرت سليمان،
آن امر هم لازم نيست امر لفظى باشد،كه به باد بگويد: بيا! تعال! تعال نمى‌خواهد كه بيا اينجا كار دارم، همان اراده كه بكند باد بايد اطاعت كند.
از بیانات عالم ربانی مرحوم حاج شیخ ذبیح الله قوچانی
سلام علیکم یای نقطه دار اصلاح شود